Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji został powołany w 1972 roku zarządzeniem Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego jako samodzielna placówka pozawydziałowa w ramach Uniwersytetu Warszawskiego.

Od 1990 roku prowadzi działalność naukowo-badawczą i dydaktyczną w ramach Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji. Interdyscyplinarna formuła IPSiR była w momencie jego powstania i jest w dalszym ciągu nowatorska, wiodąca i prekursorska.

Jej podstawową przesłanką jest otwartość na wiedzę, życie społeczne i najwyższej jakości standardy pracy naukowej i kształcenia. Nie ma w naszym kraju ośrodków badawczych w dziedzinie profilaktyki społecznej i resocjalizacji o porównywalnym dorobku i tradycji. „Ojcowie założyciele” Instytutu – profesorowie Czesław Czapów, Stanisław Jedlewski, Adam Podgórecki i inni, należą do panteonu największych autorytetów naukowych w zakresie profilaktyki społecznej i resocjalizacji. Kadry naukowe IPSiR zasila obecnie trzecie pokolenie ich uczniów.

W ostatnich latach powstało w Polsce wiele placówek naukowych i edukacyjnych zajmujących się zagadnieniami profilaktyki społecznej i resocjalizacji. Są one tworzone na wzór i odwołują się wprost do doświadczeń badawczych i rozwiązań dydaktycznych wypracowanych w IPSiR.