W poniedziałek, 3 listopada 2025 roku, w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego odbyły się inspirujące warsztaty prowadzone przez dr Caitlin M. Krenn nowojorską pracownicę socjalną, badaczkę i edukatorkę specjalizującą się w wsparciu osób będących w kryzysie bezdomności. Wydarzenie zgromadziło studentów, nauczycieli akademickich oraz praktyków pracy socjalnej zainteresowanych poznaniem nowoczesnych, międzynarodowych metod przeciwdziałania kryzysom mieszkaniowym.
Dr Caitlin M. Krenn to absolwentka programu doktorskiego Silver School of Social Work na New York University i stypendystka prestiżowych programów National Policy Fellow oraz NYU Urban Doctoral Fellow, na co dzień pracuje w nowojorskim systemie wsparcia osób w kryzysie bezdomności. Podczas warsztatów Krenn podzieliła się bogatymi obserwacjami z pracy terenowej oraz wnioskami z najnowszych badań prowadzonych w USA.
Spotkanie rozpoczęło się analizą zjawiska bezdomności w ujęciu strukturalnym. Krenn podkreśliła, że zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Polsce, bezdomność nie jest jednorodnym doświadczeniem, dotyczy osób w bardzo różnej sytuacji życiowej, w tym rodzin z dziećmi, osób zmagających się z problemami zdrowia psychicznego, młodych dorosłych opuszczających pieczę zastępczą czy osób uciekających przed przemocą. Wskazała, że wbrew powszechnym stereotypom większość osób dotkniętych kryzysem nie żyje w przestrzeni ulicznej, lecz funkcjonuje w „ukrytej bezdomności”, mieszkając tymczasowo u rodziny, znajomych lub w samochodach. Dlatego kluczowe jest, aby postrzegać bezdomność jako problem wynikający z braku przystępnego cenowo mieszkalnictwa i barier systemowych, a nie wyłącznie z indywidualnych decyzji czy „słabości”.
Jednym z najważniejszych elementów warsztatów było omówienie podejścia Housing First, które w USA od lat stanowi przełom w myśleniu o wsparciu osób doświadczających bezdomności. Model ten zakłada, że dostęp do stabilnego mieszkania jest podstawowym prawem człowieka i powinien być punktem wyjścia do dalszej pracy nad zdrowiem, trzeźwością czy integracją społeczną. Krenn zwróciła uwagę, że tradycyjny „model schodkowy”, w którym osoba musi spełniać liczne warunki, by otrzymać mieszkanie, w praktyce opóźnia proces wychodzenia z kryzysu i prowadzi do wielu porażek systemowych. Housing First odwraca logikę: najpierw zapewnia mieszkanie, a dopiero potem organizuje indywidualnie dobrane wsparcie: zdrowotne, psychologiczne, socjalne czy środowiskowe. Jak wskazała prowadząca, liczne badania wykazują, że programy w tym nurcie nie tylko poprawiają jakość życia i zdrowie osób uczestniczących, ale również obniżają koszty ponoszone przez instytucje publiczne, zmniejszając liczbę interwencji kryzysowych, hospitalizacji czy działań policji.
Prowadząca omówiła również wyniki swoich badań dotyczących barier w dostępie do opieki zdrowia psychicznego i leczenia uzależnień wśród osób bezdomnych. Uczestnicy badań wskazywali m.in. na brak zaufania do instytucji, skomplikowane procedury, konieczność posiadania stałego adresu, stygmatyzację oraz poczucie izolacji. Jak podkreśliła Krenn, skuteczna pomoc wymaga odejścia od warunkowania usług oraz większej elastyczności, a także podejścia opartego na empatii, relacji i długofalowym wsparciu.
W dalszej części warsztatów uczestnicy porównywali amerykańskie doświadczenia z polskim kontekstem. Wskazywano, że w Polsce wciąż dominuje model schroniskowy, a dostęp do mieszkań komunalnych i treningowych jest ograniczony. Dyskutowano również o tym, że choć w kilku polskich miastach realizowane są pilotażowe programy inspirowane Housing First, skala działań jest niewystarczająca, a potrzeby ogromne. Zwrócono uwagę na konieczność zacieśnienia współpracy między instytucjami, organizacjami pozarządowymi i lokalnymi społecznościami oraz na potrzebę tworzenia rozwiązań szytych na miarę lokalnych możliwości.
Część warsztatowa była okazją do wspólnego projektowania pomysłów. Uczestnicy pracowali w grupach, tworząc koncepcje lokalnych działań wspierających osoby w kryzysie bezdomności. Powstały m.in. propozycje rozbudowy streetworkingu, tworzenia społecznościowych przestrzeni wsparcia, wdrażania mikroskalowych programów mieszkaniowych opartych na idei „najpierw mieszkanie”, a także inicjatywy edukacyjne mające na celu przeciwdziałanie stereotypom i wzmacnianie wrażliwości społecznej. Prowadząca podkreśliła, że skuteczne projekty wcale nie muszą być wielkie ani kosztowne, a powinny być przede wszystkim osadzone w lokalnych realiach i budowane na relacjach.
