Z głębokim żalem zawiadamiamy, że w dniu 10 lutego br. zmarł Prof. dr hab. Teodor Szymanowski, emerytowany pracownik naszego Instytutu.
Wybitny prawnik, karnista. Od początku lat 80. pracownik IPSIR UW, twórca i kierownik Zakładu Prawa Karnego.
Współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Kryminologicznego im. prof. St. Batawii. Był absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, uczniem i współpracownikiem Profesora Stanisława Batawii. Przez całe życie był badaczem, dydaktykiem i naukowcem. Pracował w Instytucie Badania Prawa Sądowego Ministerstwa Sprawiedliwości, kierował Zakładem Prawa dotyczącego Młodzieży, Wykładał w Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej i w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji UW, był doradcą Ministra Sprawiedliwości oraz Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, członkiem Rady Głównej ds. Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym, w latach 1990-2011 redaktorem naczelnym Przeglądu Więziennictwa Polskiego.
W pracy naukowej Profesor Szymanowski był specjalistą z zakresu prawa karnego, prawa karnego wykonawczego, penitencjarystą. Był także propagatorem prawa racjonalnego, nowoczesnego i humanitarnego, całe życie naukowe był przeciwnikiem kary śmierci.
Prof. Teodor Szymanowski urodził się 8 maja 1932 roku w Płocku. Pochodził ze szlacheckiego polskiego rodu Korwin-Szymanowskich. W trzydziestym roku życia zawarł związek małżeński z Aleksandrą Trzcińską, znaną dziś prof. Aleksandrą Korwin-Szymanowską. Z zapewnień rodziny wynika, że był wspaniałym małżonkiem, ojcem, dziadkiem i pradziadkiem.
Wykształcenie średnie zdobył w Kielcach. Kielecką edukację zakończył w 1951 r. maturą, w Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Żeromskiego. W 1959 r. ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, napisaniem pracy dyplomowej na temat: Sprawcy rozboju. Jej promotorem był prof. Arnold Gubiński. Stopień doktora otrzymał w 1966 r. na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego, na podstawie rozprawy: Młodociani w polskim prawie karnym i penitencjarnym, przygotowanej pod kierunkiem prof. Stanisława Walczaka. W 1976 r. uzyskał habilitację w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk na podstawie opublikowanego dzieła pt. Powrotność do przestępstwa po wykonaniu kary pozbawienia wolności. W następnym roku otrzymał I nagrodę w Konkursie „Państwa i Prawa” na najlepszą pracę habilitacyjną. W 1990 r. został mu nadany przez Prezydenta RP tytuł Profesora Prawa.
Pracę naukową rozpoczął w 1957 r. w Zakładzie Kryminologii Uniwersytetu Warszawskiego, kierowanym przez prof. Stanisława Batawię. W latach 1962 – 1981 był pracownikiem Instytutu Badania Prawa Sądowego, placówki Ministerstwa Sprawiedliwości. W Instytucie tym przez dwanaście lat kierował zakładem prawa dotyczącego młodzieży oraz badaniami nad polityką karną oraz zakładami karnymi i więźniami młodocianymi. Równolegle z pracą w Instytucie przez kilka lat pracował w Wyższej Szkole Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, obecnie Akademii Pedagogiki Specjalnej, wykładając kryminologię. Z Instytutu Badania Prawa Sądowego został zwolniony za swoją działalność społeczną w okresie Stanu Wojennego w Prymasowskim Komitecie Pomocy Osobom Internowanym i Uwięzionym. Po kilku miesiącach został zatrudniony w Instytucie Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. Krótko potem zostaje wybrany do Senatu Uczelni. W instytucie wykłada prawo karne i prawo karne wykonawcze. Po otrzymaniu tytułu profesora w IPSiR UW tworzy Zakład Prawa Karnego i kieruje nim do emerytury.
W 1990 r. został doradcą Ministra Sprawiedliwości, a dwa lata później doradcą Dyrektora Generalnego Służby Więziennej. Funkcję tę sprawował do 2002 r.
Wartość naukowca poznaje się po jego dziełach i pracy naukowej. Prof. Teodor Szymanowski wyróżniał się wśród naukowców zajmujących się prawem karnym wykonawczym, prawem i polityką penitencjarną, kryminologią. Poglądy naukowe prof. Teodora Szymanowskiego, wyniki jego badań empirycznych, analizy i interpretacje danych statystycznych, oceny, wnioski i uwagi krytyczne, postulaty dotyczące rozwiązań prawnych są często przytaczane w publikacjach naukowych innych autorów. Opublikował wiele monografii i artykułów, których wykaz znajduje się m.in. w poświęconej mu Księdze Jubileuszowej pt. Pozbawienie wolności – Funkcje i koszty (2013 r.) Ostatnio ukazała się jego książka: Prawo karne wykonawcze z elementami polityki karnej i penitencjarnej (2017 r.). Był zwolennikiem racjonalizacji karania przestępców, przeciwnikiem kary śmierci, stanowienia i stosowania kar represyjnych, populistycznej punitywności. Polska nauka prawa karnego, polityka karna, karno- wykonawcza, penitencjarystyka, kryminologia zubożałaby, gdyby zabrakło w niej dorobku prof. Teodora Szymanowskiego.
Nie sposób nie wspomnieć o działalności społecznej profesora. Po trudnych wydarzeniach sierpnia 1980 r. zaangażował się w odtworzenie Stowarzyszenia penitencjarnego „Patronat”, niezależnej od władz organizacji świadczącej pomoc skazanym, byłym więźniom i ich rodzinom. Po dziś dzień pozostaje czynnym członkiem Stowarzyszenia, pełniąc na przemian funkcję prezesa i wiceprezesa. Wyżej wspomniano już o jego działalności w Prymasowskim Komitecie Pomocy Osobom Internowanym i Uwięzionym. W 1991 r współzakładał Polskie Towarzystwo Kryminologiczne im. Stanisława Batawii. Był współzałożycielem Towarzystwa Naukowego Prawa Karnego i długoletnim jego przewodniczącym. W latach 1999 do 2012 z nominacji premiera rządu został członkiem Rady Głównej ds. Społecznej Readaptacji i pomocy skazanym. Jest członkiem Prezydium Rady Polityki Penitencjarnej przy Ministrze Sprawiedliwości. Był jednym z twórców Kodeksu karnego wykonawczego z 1997 r. W latach 1989 – 1997 pełnił funkcję przewodniczącego Zespołu Prawa Karnego Wykonawczego, działającego przy Ministrze Sprawiedliwości. W latach 1990 – 2011 wzbogacał rozwój penitencjarnego piśmiennictwa naukowego jako redaktor naczelny Przeglądu Więziennictwa Polskiego, a następnie jako honorowy przewodniczący Kolegium Redakcyjnego tego periodyka. Był ekspertem Sejmu i Senatu w procesie legislacji szeroko pojętego prawa karnego.
Pełny obraz profesora uzupełniają jego zainteresowania, pasje. Uwielbiał turystykę zwłaszcza turystykę górską i wodną oraz sztukę, a zwłaszcza malarstwo.
Pozostanie w naszej pamięci.